CỌP Ở TIÊN PHƯỚC XƯA

Huyện trung du Tiên Phước hồi nửa đầu thế kỷ XX trở về trước nổi tiếng lắm cọp dữ. Chuyện cọp vào làng rình bắt trâu bò là chuyện như cơm bữa. Nhưng, bắt trâu bò còn đỡ, cọp bắt cả người... gây bao nỗi hoang mang, lo sợ cho nhiều gia đình. Mà, không hoang mang lo sợ sao được khi núi đồi trùng điệp, nhấp nhô như gợn sóng. Còn rừng gần như bao phủ khắp nơi. Từ nhà ra vườn đã thấy rừng, đã nghe tiếng chim kêu, vượn hú. Thỉnh thoảng, lại nghe cả tiếng cọp gầm rờn rợn ở phía xa xa...

Bẫy cọp xưa. Ảnh Tư liệu

Về chuyện cọp, ở Tiên Phước lưu truyền câu chuyện kể rằng vào khoảng năm 1935, ông Huỳnh Toản cùng với các ông Nguyễn Ngọc, Nguyễn Chước, Nguyễn Nhàn rủ nhau lên tận hòn É, giáp với địa phận huyện Quế Sơn, đi “soi” nai. Họ mang theo 3 khẩu súng, gồm hai khẩu súng săn và một khẩu súng do ông Huỳnh Toản lén lấy của chánh tổng Huỳnh Khiêm. Khi đi, họ mang một gói xôi thật to để ăn dọc đường.  Sáng đi thì chiều đến nơi. Họ mừng khi phát hiện có dấu tích nai vừa xuống ăn cỏ. Sau khi xuống hố nước, họ nằm im, chờ đợi. Lúc đó, trời đã chạng vạng tối. Không khí núi rừng vắng vẻ đến lạnh người. Cả ba, chỉ một người cầm đuốc. Khi gặp nai, nó sẽ nhìn theo ánh đuốc, khi ấy, ba người còn lại sẽ nổ súng. Bỗng, không hẹn mà cả bọn thấy phía xa xa hình như có bóng dáng cọp. Tiếp sau, lại nghe tiếng nó gầm ghê lắm, rung chuyển cả khu rừng chứ chẳng chơi. Bốn người cảm thấy lạnh toát, chân run cầm cập. Họ liền tắt hết đuốc. Mà, không hiểu răng, cọp thấy đuốc, thấy đèn gầm càng dữ. Rồi, chẳng ai bảo ai, cả bốn người bình tĩnh đi. Cứ đi lần lần. May là cọp không đuổi.

Cũng ở Tiên Phước có ngọn núi gọi là núi Sơn Ve. Ngay chính người bản địa thấy nó không cao nhưng nghe nói hồi xưa thuyền buồm ở biển cứ ngó núi Sơn Ve mà đi. Nghĩa là lấy đó làm chuẩn. Thấy Sơn Ve là thấy mạn Tiên Phước. Sơn Ve cũng là ngọn núi cọp hay xuống. Các bậc cao niên ở Tiên Phước vẫn nhớ như in những năm 1945, 1946, từ mạn núi Sơn Ve cọp còn xuống bắt heo, bắt trâu ăn thịt. Thế cho nên, để đối phó với cọp, ngoài việc tổ chức hội vây, người dân Tiên Phước còn đặt kẹp hay làm bẫy bẫy cọp. Tại làng Thạnh Bình, xã Tiên Cảnh, Chánh tổng Tiên Giang Huỳnh Khiêm là người bỏ công lặn lội đến tận làng Lỗ Gián, huyện Quế Sơn đặt làm kẹp nhử cọp. Kẹp cọp rất nặng, không dưới 50 ký, phải hai người khiêng. Tuy nhiên, đụng phảimấy con cọp to như con bò mộng thì kẹp chẳng nhằm nhò. Nó có thể rê đi vài cây số. Cho nên, khi gài, người tá phải buộc nó vào một gốc cây cho chắc ăn. Cọp lớn thế nào cũng khó có sức lôi kẹp và… cả gốc cây đi.

Sở dĩ cọp thường mắc kẹp là do chúng có thói quen nếu ăn chưa hết mồi thì chúng giấu vào một nơi nhất định, đợi lúc đói mò đến có cái ăn ngay, khỏi nhọc công đi săn cho mệt. Của để dành mà! Cọp chết là chết chỗ ấy. Do đó, không gài thì thôi, đã gài, gần như chắc chắn cọp dính bẫy. Có lần, Chánh tổng Tiên Giang Huỳnh Khiêm được tin có con cọp về bắt trâu ở Trà Khân, nay thuộc xã Tiên Hiệp. Ông ta liền cho người khiêng kẹp vào đúng ngay chỗ cọp để phần thân con trâu còn sót lại để gài. Như thường lệ, sau khi đóng cây nọc sắt dài hơn thước tây xuống đất, ông cột cây nọc vào gốc cây bên cạnh. Gài xong, ông về, đợi tin. Nhưng, ba ngày sau vẫn chưa nghe người ta báo lại. Chánh tổng Huỳnh Khiêm bèn mượn cây súng của ông Lại Khánh. Ông này làm chức Đề lại, tên Khánh, nên người ta ghép thành Lại Khánh. Ông đã về hưu, có cây súng.

Khi đến Trà Khân, ông mới cùng gia chủ và bảy, tám người cùng thôn vào tận nơi xem thứ tình hình ra sao. Lúc vào, thấy mọi chuyện bình thường.. Nhưng lúc ra thì bị cọp “hù”. Gọi “hù” là gọi thế thôi chứ thật ra cọp vừa gầm vừa nhảy tới, định vồ người nhưng chân vướng kẹp, vướng nọc sắt lẫn… gốc cây cột vào nọc nên không thể thực hiện được ý định. Nghe tiếng gầm, mọi người mặt cắt không còn hạt máu, theo phản xạ tự nhiên phải lùi lại. Hoá ra, con cọp này to đến mức dù đã bị mắc kẹp, nó còn đủ sức lôi kẹp lẫn nọc sắt, rồi lôi luôn cả gốc cây cột vào nọc mà đi cách chỗ gài kẹp khoảng cây số đường núi. Lúc này, mọi người mới hoàn hồn. Chánh tổng Tiên Giang Huỳnh Kiêm bình tĩnh giương súng, bắn hạ. Thông thường, những con cọp lớn nhất cũng chỉ năm đòn khiêng, tức mười người. Riêng con cọp này, phải mười hai người, tức sáu đòn khiêng. Họ khiêng từ Trà Khân về đến làng Thạnh Bình. Ông Bùi Ký, lý trưởng làng thấy cọp to quá, mới sai người đóng 4 cây nọc tre xuống đất, “dựng” cọp lên đo thử dài đến đâu. Khi dựng, xem con cọp chẳng khác chi con trâu, tính ra đến 12 thước mộc. Khủng khiếp thật!

Còn nhớ năm nọ, ở làng Gia Quế, một làng nhỏ chỉ có 32 nóc nhà, nằm trên địa bàn nay là xã Dương Yên, huyện Tiên Phước, cũng xảy ra chuyện cọp về lẻn bắt trâu của dân. Được dân báo, ông Xã Kiên mới lặn lội đến nhà Chánh tổng Huỳnh Khiêm mượn kẹp gài cọp. Biết ông này không rành, Chánh tổng căn dặn kỹ “Chú cho người khiêng kẹp về, nói với thằng con trai tui gài giùm cho. Chú tự ý gài, không khéo thì nguy hiểm lắm”.  Ông Xã Kiên vâng vâng dạ dạ cho qua chuyện chứ về tự mình gài. Không biết ông gài thế nào mà chỉ có móng chân cọp mắc kẹp. Lúc bị dính kẹp, không biết cọp giãy giụa thế nào để lưng bị kẹp cứng giữa hai vồng của luống khoai, giơ cả bốn chân lên trời, không thể trở mình lên được. Khi xác định cọp đã mắc kẹp, ông Xã Kiên bèn cho người nhắn rằng “đem người lên mổ cọp”. Ông Chánh tổng nghĩ chắc cọp đã bị giết rồi, liền sai người gánh đồ lên chuẩn bị làm thịt cọp. Tới nơi, mới ngẫn người. Cọp vẫn còn sống. Nó rất dữ. Người ta đâm mác, nó quơ lấy, bẻ gãy hết. Cuối cùng, người ta phải chặt cây to, dài, cứ đứng từ xa mà đánh cho đến chết.

Cọp về làng. Ảnh Tư liệu

Lần khác, lại có con cọp cũng lẻn vào bắt trâu ở Tiên An. Khi phát hiện, bà con lần theo dấu vết xem thử cọp ăn no rồi giấu phần thừa đi chỗ nào. Sau đó, chủ mất trâu nhờ ông Bùi Thược mượn kẹp để gài. Gài kẹp rồi, đợi ba, bốn ngày, ông Bùi Thược vào xem thử. Con cọp này nhỏ nhưng khôn. Bị mắc kẹp, cọp rúc vào bụi, nằm im. Khi thấy đám người lò dò đi vào, nó gầm một tiếng long trời lở đất rồi chồm lên, định vồ. Nhưng, vốn là con nhà võ, ông Bùi Thược giơ búa lên, giáng một cái thật mạnh, cọp chết tươi ngay tại chỗ. Thường thường, khi mượn kẹp bắt được cọp, dù to hay nhỏ, chủ kẹp được hưởng phần xương. Chủ có trâu, bò bị cọp bắt hưởng hết phần còn lại. Có thể nói, kẹp gài cọp của ông Chánh tổng Huỳnh Khiêm đã giúp bà con giết được hàng chục con cọp, trừ hoạ cho biết bao dân lành ở Tiên Phước hồi nửa đầu thế kỷ XX, khi cọp vẫn còn nhiều, gây ra nỗi khiếp sợ cho bà con.