SĂN... HEO RỪNG

Là nơi tiếp giáp với dãy Trường Sơn hùng vĩ, thời xa xưa, làng Đại Bình,  một ngôi làng nhỏ nằm dọc theo bờ sông Thu Bồn, thuộc địa phận xã Quế Trung, huyện Quế Sơn, tỉnh Quảng Nam, trở thành vùng đất mà heo rừng thường xuống để phá hoa màu. “Hồi đầu thế kỷ XX, heo rừng rất nhiều. Có khi chúng kéo thành đàn mười mấy hai chục con. Cho nên, không đặt bẫy, không sắn bắt thì tai họa lắm, chú à...”. Ông Trần Kim Thuế, năm nay đã 81 tuổi, một trong những lão làng đất Đại Bình, bộc bạch.

Heo rừng. Ảnh tư liệu

Tuy nhiên, để đi săn, thợ săn thường phải sắm bộ đồ nghề gồm lưới săn, chó săn rồi cây giáo. Lưới săn được đan bằng dây cói to bằng đầu ngón tay cái, rất chắc  chắn. Mỗi tay lưới dài khoảng 150 mét, khá nặng, phải hai người khiêng mới nổi. Bên cạnh lưới là chó săn. Xưa gọi là mun săn. Hồi đầu thế kỷ XX, ông Thủ Bộ, một tay săn nổi tiếng là săn giỏi, nhiều kinh nghiệm “trận mạc”, có bầy chó săn đông, đến ... 13 con. Trong đó, có con chó săn đầu đàn cực khôn. Kế đến là giáo, tức loại vũ khí dài khoảng mét sáu, mét bảy, đầu bịt sắt nhọn, dùng để đâm khi thú mắc lưới. Xem ra, để sắm đủ lưới, nuôi bầy chó săn thiện chiến ấy, cả giáo, thợ săn mất khá bộn tiền. Trong đó, việc mua chó săn, nuôi bầy chó săn không đơn giản, phải là những gia đình có “máu mặt”, ít ta họ cũng xuất thân từ tầng lớp trung nông, phú nông.

Thường mùa săn heo rừng hàng năm bắt đầu từ tháng chạp đến tháng giêng âm lịch, trùng thời điểm trước và sau tết cổ truyền. Nhưng, rộ nhất là trong kỳ thu hoạch khoai sắn, khi có nhiều heo rừng từ trong rừng sâu lẻn ra kiếm thức ăn. Tuy nhiên, cũng lắm lúc phát hiện thấy có dấu chân heo là người ta tổ chức đi săn, bất kể ngày giờ. Địa điểm đi săn là Hố Chuối. Ông Trần Kim Thuế nhớ lại "Mỗi lần đi, ông tui nhớ ông Thủ Bộ, người thợ săn giỏi nhất ở Đại Bình, hay sau này là ông Trần Kim Vạn, huy động khoảng hai chục người chứ không phải ít. Ngoài mấy đứa con ổng như các ông Mười Cái, Mười Chuột... ông kêu luôn trai tráng trong làng. Sau khi âm thầm giăng lưới ở bìa rừng, nơi heo rừng thường lẻn vào, ông mới thả chó. Rôi thợ săn, mỗi người một hướng cũng xông đến. Trên tay mỗi người là một chiếc giáo nhọn hoắt...".

Heo rừng nghe tiếng hò reo, hoảng quá, cứ nhè hướng không có người mà lao tới. Kết cuộc, chũng tông nhào vào lưới săn làm tụt trụ đỡ khiến hai dây chiêng hai đầu của lưới kẹp cứng lại. Heo nằm gọn trong lưới. Nhiệm vụ đơn giản của đám thợ săn lúc này là dùng giáo đâm heo. Mỗi lần săn, nếu được nhiều, có thể bốn, năm con. Ít thì một, hai con. Cũng rất nhiều lúc tốn mồ hôi, sôi nước mắt mà chẳng được con nào. Nhưng, heo rừng một số con rất khôn, rất hung hãn, nhất là loại heo độc chiếc, tức heo có răng nanh. Trong lúc mắc vào lưới, có con cắn lưới, vùng chạy thóat. Có con cùng đường, húc cả vào thợ săn. Rất may, người ta ít gặp heo độc chiếc. Tuy nhiên, đây cũng chỉ là trường hợp hãn hữu. Hầu như con nào mắc vào lưới cũng không thể thóat.

Không chỉ săn heo rừng, người dân Đại Bình còn tổ chức bẫy heo rừng bằng hầm. Muốn bẫy, người ta đào một cái hố hình chữ nhật, sâu đến mức làm sao để heo rừng khi bị sa xuống hố không thể nhảy lên chạy thoát được. Hai bên hầm được rào kỹ. Hầm có cửa, có dây dương. Heo rừng đi bên nào cũng đụng phải dây dương. Khi đụng, cánh cửa đánh sầm một cái. Cả bầy heo nằm gọn dưới hầm. "Tui nhớ xưa có lần ông Nhứt, một thợ bẫy heo rừng kỳ cựu ở Đại Bình, bẫy được một bầy heo đến... bảy con. Kỷ lục đó chú à. Một vài con thì nhiều nhưng một lần đến bảy con quả thực thì... hiếm lắm!". Ông Trần Kim Thuế bật cười nói. Cũng theo lời ông, xung quanh chuyện bẫy heo rừng, có một hiện tượng mà theo lời ông "khó tin nhưng có thật". Đó là khi phát hiện cửa đã sụp, tức heo rừng đã mắc bẫy, nằm gọn dưới hầm, nếu chạy về huy động thêm người ra bắt heo thì chủ hầm phải cởi ngay chiếc áo đang mặc hoặc cái mũ đang đội treo ngay trước miệng hầm. Có như vậy, lúc ra lại, heo vẫn còn dưới hầm. Còn ngược lại, chúng sẽ chạy hết (!).

Chuyện săn heo rừng ở Đại Bình, làng quê Quảng nổi tiếng với các loại cây trái ba miền, gần như đã lùi vào dĩ vãng. Bắt đầu từ giữa thập niên 1980 của thế kỷ trước, trong làng không còn ai tổ chức đi săn heo rừng. Kế đến, tuy một vài gia đình vẫn còn duy trì đặt bẫy dọc rìa làng, nơi tiếp giáp với dãy Trường Sơn hùng vĩ nhưng cũng hiếm khi heo sập bẫy. Nguyên nhân chính là số lượng heo rừng ngày càng ít, chúng cũng không còn mò xuống phá hoại hoa màu của người dân như trước nữa...