CHƠI NGÔNG

Ở Quảng Nam, có nhiều nhân vật chơi ngông có tiếng. Một trong những nhân vật đó là ông Hương Lý, sống vào cuối thế kỷ XIX, đầu  thế kỷ XX, người xã Tam Thanh, nay thuộc thành phố Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam . Ông họ Châu, tên Lý, sinh thời có làm hương chức ở làng nên mới được gọi là ông Hương Lý. Tương truyền, ông là kẻ đa tài, vừa giỏi đàn hát, lại thạo chữ nho, cũng biết bốc thuốc chữa bệnh… Tuy nhiên, ông nổi tiếng nhất là tính chơi không giống ai. Trong suốt cuộc đời mình, ông để lại một số giai thoại, câu chuyện khá lý thú mà người trong cuộc nhiều khi phải thót tim vì lo sợ cho ông. Nhưng cuối cùng, sự việc suôn sẻ. Thế mới lạ. Trong những chuyện chơi ngông của ông, có hai câu chuyện đáng chú ý hơn cả.

Ghe bầu trên sông Hội An khoảng năm 1919 đến 1926.  Ảnh Tư liệu

Chuyện thứ nhất là chuyện mua gỗ. Tiếng là mua nhưng điều kỳ lạ, ông chẳng mất xu nào. Nguyên bấy giờ người dân ở Tam Thanh muốn làm nhà phải lên miền núi mua gỗ. Thời xưa, phương tiện giao thông phổ biến và thuận tiện nhất là đi đường sông. Người ta thương đi hướng Quế Phong, Trung Đàn, đến vùng giáp Bông Miêu, xứ sở được mệnh danh là xứ sở… vàng, và cũng là nơi rừng thiêng nước độc. Khi đi, ông Hương Lý kêu một số bạn đi cùng. Ông mặc bộ đồ bà ba, giắt cây viết… ra vẻ nhà nho, uyên thâm chữ nghĩa. Lúc đến nơi, ông không mua gỗ ngay mà đi dạo, kiểu như đi chơi, đi dạo. Bấy giờ, nhà vùng núi, giáp núi rừng, làm nhà toàn gỗ tốt, phổ biến gỗ mít, gỗ lim… Ông phát hiện nhà kia đang làm nhà. Nhưng vườn mít lại còn rất nhiều cây dạng cổ thụ. Đặc biệt, chủ nhà đang ốm, nằm chèo queo ở một góc. Hỏi bà vợ, chị ta thật thà “Không biết ổng bịnh chi mà chữa ba bốn năm ni không hết”. Ông Hương Lý xem thần  sắc người bệnh, tiện tay bắt mạch, rồi nói như đinh đóng cột “Bịnh ni tui chữa khỏi”. Chị vợ như bắt được vàng “Nếu thầy chữa hết, xin thầy chữa giùm, bao nhiêu tiền tui cũng chịu”.

Xưa, dân còn mê muội, tin chuyện cúng bái, ma quỷ lắm. Vùng đồng bằng đã thế, vùng núi còn mê muội hơn. Cứ ai đau, ai ngã bệnh cũng nghĩ bị ma, quỷ ám, phải mời thầy pháp chữa. Thuốc thang thì lem nhem. Chủ nhà cũng không là ngoại lệ. Thế nên, khám xong, ông Hương Lý mới ra vườn bứt mấy loại cây, rể, rồi vào nhà, đốt mấy nén nhang, nhảy múa, ếm bùa này nọ, mục đích làm cho gia chủ tin ông là pháp sư, có thể trừ tà. Xong, mới bảo chị chủ nhà lấy cây rể sắc thuốc cho người bệnh uống. “Chị cứ sắc thế ni… thế ni… bảo đảm bịnh sẽ thuyên giảm. Ba ngày sau, tui trở lại, nếu chữa khỏi hẳn bịnh cho ông nhà, tui không lấy tiền, chỉ lấy gỗ mít thôi.”. Ông Hương Lý bảo. Khi ông Hương Lý đi rồi, chị chủ nhà mới mời anh em thân tộc đến trình bày đầu đuôi câu chuyện. “Rứa hay quá, để cho ổng chữa đi. Không khỏi thì cũng chẳng răng. Gỗ mình còn ở đó. Mà khỏi thì tốt, mất chừng ấy gỗ nhằm nhò chi!”. Ai cũng nói vào. Mọi chuyện coi như đã được quyết định. Đúng hẹn, ông Hương Lý quay trở lại. Không biết ông mát tay hay thế này mà lúc ấy, bệnh của gia chủ mười phần đã đỡ một, hai phần. Chị chủ nhà mừng rỡ, báo tin chị đồng ý điều kiện do ông đưa ra. Thế là hai bên làm giấy cam đoan, có điểm chỉ, có cả người làm chứng. 

Xong, ông Hương Lý sai thợ đốn cây, ra gỗ cẩn thận. Phần ông vẫn bứt lá, rể cây rồi… làm phép để chữa bệnh cho gia chủ. Mấy người thợ thấy vậy, hỏi “Thầy ơi, thầy có chữa hết không mà nói kinh rứa thầy!”. Ông tỉnh bơ “Tụi bay biết chi. Tao có làm được mới nói”. Tối hôm ấy, nhà chủ làm lễ gát đòn đông, tức đặt cây gỗ vào đỉnh nhà. Ông nói với chị chủ nhà “Gát đòn đông xong, thể nào cũng có con cú đến đậu ngay trên cây đòn đông, hót ba tiếng. Nó hót, ông nhà sẽ khỏi bệnh hẳn, ngồi dậy được”. Ai nghe ông nói cũng ngạc nhiên, hồi hộp, để xem thử. Mà, ông đoán như thần, y như rằng thợ gát đòn đông xong, không biết từ đâu có con cú đậu ngay trên cây đòn đông, hót… hai tiếng. “Chưa được mô, phải ba tiếng kêu”. Ông Hương Lý bảo. Ông vừa nói xong, con cú lại tiếp tục kêu ba tiếng. Nhưng lần này, nó kêu tiếng lạ lắm, không phải “cú cú cú” mà gần như “phú phú phú”. Ông chủ nghe cú kêu, liền ngồi bật dậy, hết cả bệnh. Chuyện đâu đã hết. Ông bảo chị chủ nhà nấu nồi xôi to, mấy con gà, để cúng dọc đường ông về, không thì… con quỷ nó theo, mệt lắm. Chị chủ tin răm rắp. Vậy là trên đường thả bè trôi sông về lại Tam Thanh, ông không phải tốn tiền mua lương thực, thức ăn. Cũng trên đường về, thợ cứ hỏi ông sao đoán tài thế. Ông cười, chỉ nói gọn “Bí mật nghề nghiệp, bay làm răng biết!”.

Chuyện thứ hai là chuyện đi mua phân, tiếng địa phương gọi là đi phân dinh. Không ai cắt nghĩa tại sao gọi là phân dinh, chữ “dinh” đó ở đâu mà ra, chỉ biết đi phân dinh tức đi chợ mua phân về bón tỉa đậu phụng. Đơn giản thế thôi . Trước khi đi, ông đi “tiền trạm trước”. Nhờ vậy, ông Hương Lý biết chắc có một làng tổ chức cúng đình, nhưng làm to lắm, nghe nói có nhạc nữa. Sau khi nắm chắc, ông mới về, bảo mọi người trong đội nhạc mượn ba chiếc ghe to đi phân dinh cùng ông, đem theo cả nhạc cụ. Ông canh sao đi đến địa phận làng đó ngay giữa đêm, rồi chống ghe giữa sông, nổi nhạc… chơi. Đội nhạc ông chơi rất hay. Giữa đêm khuya, nghe càng hay bội lần. Mấy ông lý trưởng, lý hương làng đó thấy vậy, ai cũng mê, cũng muốn mời họ chơi nhạc cho làng. Thế là họ bàn nhau vội chèo ghe ra giữa sông, mời ông Hương Lý và đội nhạc chơi nhạc cho làng. Ông Hương Lý cười, nhỏ nhẹ nói “Tụi tui chỉ chơi cho vui rứa thôi. Đi đâu cũng đem theo nhạc cụ, rảnh thì chơi. Còn chơi nhạc cho các ông răng được, phân mô chở về tỉa đậu… Thôi, các ông đã mời đội nhạc mô thì để đội nhạc đó chơi, còn tụi tui đi mua phân đã”.  

Nghe vậy, lý trưởng, lý hương làng đó hội ý lại một lần nữa. Sau khi thống nhất, họ đề nghị “Thôi, nếu các ông đã đi mua phân thì các ông đừng lo. Làng sẽ lo đầy đủ phân cho các ông. Muốn bao nhiêu có bấy nấy. Các ông chỉ cần chơi nhạc trong mấy ngày lễ cho làng”. Để cho họ nài nỉ một lát, ông Hương Lý mới đồng ý. Thế là hai bên tiến hành làm giấy cam đoan, có điểm chỉ. Tiếp theo, ông Hương Lý và anh em neo ghe, lên bờ, đánh nhạc cho làng suốt ba ngày ba đêm. Trong suốt thời gian đó, dĩ nhiên, đội nhạc được làng tiếp đãi cẩn thận, bữa nào cũng rượu thịt tươm tất. Xong việc, đúng như thỏa thuận, làng cung cấp đủ số phân theo như cam kết. Vậy là, ông Hương Lý và anh em không những khỏi cần mua phân mà còn được ăn uống no say, thế mới tài!