TRUYỀN THUYẾT MỘT LÀNG RAU

Ghé thăm đô thị cổ Hội An, Di sản văn hoá thế giới của tỉnh Quảng Nam, một trong những địa chỉ tham quan không thể thiếu với du khách trong và ngoài nước là ghé thăm làng rau truyền thống Trà Quế. Đến đây, du khách không những có thể tận mắt chứng kiến khung cảnh sinh hoạt quen thuộc hàng ngày của người dân làng rau truyền thống, trực tiếp “thử” làm cư dân Trà Quế mà trong dịp hãn hữu nào đó, còn được các cụ già kể một số truyền thuyết khá lý thú và hấp dẫn…

Truyền thuyết kể rằng, thuở sơ khai, ông bà tổ tiên của cư dân Trà Quế vốn là những ngư dân thực thụ. Họ sinh sống bằng nghề lưới bén, chuyên đánh bắt cá tôm trên sông Đế Võng kiếm ăn qua ngày. Thế rồi, càng về sau, việc đánh bắt ngày càng khó khăn. Cuộc sống của ngư dân làng vạn rơi vào chỗ lao đao. Nhiều gia đình bữa đói, bữa no. Trong lúc bị dồn vào chân tường, một số bà con mới nghĩ đến việc thử khai phá thêm đất. Thôi thì nếu không thể trồng lúa, ta trồng thứ khác. Như rau chẳng hạn. Trước mắt là có rau ăn. Dư thừa bán cũng có tiền.

Lang rau Tra Que. Anh D.D

Từ suy nghĩ đơn giản ấy, họ bắt tay vào thực hiện. Những vạt ngò, rau húng rồi đến rau é, hành, cải, hẹ... lần lượt mọc lên trên vùng đất mới khai phá. Và, cũng thật bất ngờ, các loại rau kể trên không những lên xanh tốt mà còn có hương vị đặc biệt thơm ngon, không đâu sánh bằng.

Thế là một đồn mười, mười đồn trăm, cây rau Trà Quế từng bước nổi danh dần. Chẳng mấy chốc, các chợ lớn, chợ nhỏ trong vùng Hội An và lân cận trở thành thị trường tiêu thụ chính  của rau Trà Quế. Thấy có thể sống được từ nghề mới mẻ này, những hộ còn lại bắt chước làm theo. Chẳng ai đủ sức trụ lại với nghề đánh bắt cá tôm bấp bênh, bữa đực bữa cái nữa. Từ một làng vạn thuở ban đầu, Trà Quế dần dần biến thành một làng rau.

Cũng theo truyền thuyết, thuở sơ khai, khi mới đến lập làng, Trà Quế có tên là Nhự Quế, nghĩa nôm na là nhà nhà đều trồng rau thơm. Thế rồi, hồi đầu thập niên 1800, sau khi lên ngôi, nhân một lần đến Hội An, nghe các quan địa phương giới thiệu ở đây có một ngôi làng nhỏ bốn bề sông nước, chuyên trồng rau làm kế sinh nhai. Lại nghe nói rau ở đây hương vị rất thơm ngon tuyệt vời, không đâu sánh kịp, vua Gia Long lấy làm lạ. Thế là ngài mới ngự đến xem.

Vua Gia Long. Anh tu lieu

Được tin vua “ngự”, các bô lão trong làng hớn hở chọn những loại rau ngon nhất,  thơm nhất để dâng lên, gọi là rau “tiến vua”. Tất nhiên, phải là những thứ rau thượng hảo hạng. Gia Long thưởng thức, tấm tắc khen. Rồi ngài hỏi tên làng. Các bô lão bẩm rằng tên làng là Nhự Quế. Vua Gia Long trầm ngâm trong chốc lát. Sau đó, ngài phán rằng tên Nhự Quế cũng hay. Thế nhưng, tên Trà Quế hay hơn. “Vì “trà” chỉ một loại thức uống không kém phần thơm ngon, quen thuộc của người Việt. Cho nên, Gia Long mới cải sửa lại, từ Nhự Quế thành Trà Quế. Và, cũng theo tương truyền, danh xưng Trà Quế tồn tại mãi đến ngày nay…”[1]. 

Truyền thuyết vẫn là truyền thuyết, thật hư khó mà đoán định nổi. Điều chắc chắn là xưa nay, người Trà Quế luôn lấy nghề trồng rau làm nghề sinh sống chính.  Xưa, cư dân Trà Quế thường thức dậy từ lúc hai, ba giờ sáng, ăn uống qua loa rồi gánh gánh rau nặng ì ra tận Đà Nẵng. Khi tới An Hải, họ qua đò Hà Thân rồi bán sỉ ngay tại chợ Hàn. Xong, cũng theo đường biển mà về. Cả đi và về mất ngót năm sáu chục cây số, đâu ít ỏi gì. Mãi đến thập kỷ 1960, khi tuyến đường Đà Nẵng - Hội An có xe đò chạy thường xuyên, họ mới chuyển qua đi xe đò.

             Hiện nay, phương tiện giao thông phát triển, rau Trà Quế là loại rau được thị trường trong và ngoải tỉnh ưa chuộng. Nhờ vậy, nó có mặt ở nhiều nơi, từ Hội An, Tam Kỳ đến Đà Nẵng, có lúc còn vươn ra cả Huế. Và, thật thú vị biết nhường nào nếu có dịp hãn hữu nào đó, khách ghé thăm làng rau truyền thống nổi tiếng Trà Quế, vừa thưởng thức món ăn có sự góp mặt của rau thơm nổi tiếng địa phương, vừa nghe các cụ già xưa kể lại chuyện xưa, giữa buổi trưa hè, lại nghe giọng hát của ai đó từ xa vọng lại “Ai về Trà Quế thì về/ Trà Quế có nghề nấm giá đậu xanh/ Sớm mai đi bán rau hành/ Chiều về tưới nước suốt canh chưa nằm/ Khuya thì dậy sớm cắt rau/ Sáng lo đi bán suốt năm không nhàn”

---

[1] Ông Nguyễn Chấn, sinh năm 1937, một trong những bô lão làng Trà Quế, kể.