Hồi nửa đầu thế kỷ XX, ở làng Thu Bồn, xã Duy Tân, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam có lưu truyền một bài vè mà theo truyền khẩu là của ông Phạm Khôi, một người nổi tiếng hay chữ, khéo đặt vè, sáng tác. Đặc biệt, bài vè này toàn sử dụng cách nói “ngược” truyền thống của dân Quảng. Về nguyên nhân ra đời, cũng theo tương truyền, bài vè mô tả một vụ kiện về đất đai xảy ra ngay những năm trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945.
Có thể nói, đó cũng là vụ kiện "nổi đình nổi đám" nhất ở làng Thu Bồn. Thời điểm xảy ra vụ kiện là năm 1940, lúc Nhật qua xâm chiếm Việt Nam. Không rõ lý do vì sao làng tổ chức đo đạc lại diện tích ruộng đất. Các vị chức sắc bấy giờ muốn "ăn" bớt đất của dân nên cứ mỗi hộ đo thiếu 4 thước. “Tất đất tấc vàng”.
Người mất đất dĩ nhiên tức sôi máu. Họ bàn nhau đồng tâm hiệp lực phản đối đến cùng. Thế cho nên, khi lý trưởng dẫn đám thuộc hà đi do đất, moị người kéo nhau ra phản đối, cãi cọ, đánh lý trưởng và bọn tuỳ tùng chạy thục mạng.
<!--[if !vml]--><!--[endif]-->
 |
| Đường làng Thu Bồn. Ảnh Đ.Đ |
Đặc biệt, do đất đai chưa đo đạc xong, dân cả làng nhất tề... bỏ cấy vụ lúa năm ấy, cùng nhau xách đơn lên kiện tổng, rồi huyện. Trong đó, người đứng đơn đại diện cho dân kiện là ông Võ Tùng. Bấy giờ, quan tri huyện Duy Xuyên thấy tình hình quá căng thẳng, mới đưa ông Thất Hoanh, xuống đo lại ruộng đất. Ông này chặt một cây tre thật thẳng, lấy thước ngoài Huế chặt đúng thước, đúng tấc, rồi cứ thế mà đo. Lý trưởng và cả bà con thấy ông Thất Hoanh làm đúng quá, không ai có ý kiến gì. Đặc biệt, nếu người lý trưởng đo dân mất 4 tấc, lần này, ông Thất Hoanh đo, dân lại lời ra đúng... 4 tấc!
Nhân vụ kiện này, ông Phạm Khôi, một người hay chữ, đặt bài vè khá nổi tiếng rằng "Chuyên tùng, dám kiện, quấy ơi anh?/ Thức cóc giá cao ruộng bỏ đành / Ưng cắt năm sào liền một bọc/ Giựt quằn bốn thước xé đồng canh/ Đề mô sổ cấp làm cao lý/ Mực đặc đồng dân ký thuận tình…”.
Bài vè này, ông vận dụng toàn cách nói ngược "Truyền thống” của dân Quảng Nam. Câu đầu, "Chuyên tùng, dám kiện, quấy ơi anh?”. Ở đây ý nói "Chuyên tùng” tức "Chung tiền” để đi kiện và đi kiện thì chẳng phải chuyện sai quấy gì hết. "Thức cóc giá cao ruộng bỏ đành”. "Thức cóc” tức "Thóc cức”, ông muốn ám chỉ bọn cường hào làm bậy, làm những chuyện thối tha, khiến dân làng đành phải bỏ cả ruộng đất, không thể cày cấy được. Do đó, ông chửi khéo "Ưng cắt năm sào liền một bọc”. "Ưng cắt” ở đây rõ ràng ông ám chỉ bọn làm chuyện xấu ấy đều đáng "ăn cức”.
Đến câu "Giựt quằn bốn thước xé đồng canh” nghĩa "Giựt quằn” tức "Giặt quần”, còn bốn thước xé đồng canh tức mấy ổng lấy bốn thước để mà chia nhau. "Đề mô sổ cấp làm cao lý” tức "Đề mô” nói ngược lại là "Đồ mê”, tiếng chửi khéo bọn tham lam, ngu muội mới làm chuyện bậy bạ như thế. "Mực đặc đồng dân ký thuận tình” ở đây "Mực đặc” tức "mặt đực” chỉ bọn người làm việc trái đạo lý này là những người không biết phải trái, cứ thấy lợi là làm. Thế cho nên, dân phải đồng lòng mà ký đơn đi kiện
1.Ông Trịnh Bốn, sinh năm 1931, người làng Thu Bồn, xã Duy Tân, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam, kể.
Tập sách "Chuyện xưa Đất Quảng" của tác giả Phạm Hữu Đăng Đạt sắp ra mắt. Mời các bạn đón xem!
No comments:
Post a Comment